نظریه دانشگاه اسلامی: الگوی فرهنگی منتج از روش نظریه مبنایی

هدف: پس از گذشت بیش از سه دهه از عمر انقلاب اسلامی و درخشش نظام آموزش عالی و دانشگاهها با محوریت توسعۀ کمّی، هنوز مباحث زیادی در مورد ماهیت، چرایی و چگونگی دانشگاه اسلامی وجود دارد. فقر مبانی نظری دانشگاه اسلامی و تقلیدی بودن مفهوم و کارکردهای دانشگاه، یکی از دلایل اصلی پیچیدگی فرایند اسلامی شدن دانشگاههاست. هدف این مقاله، ارائۀ یک الگوی فرهنگی برای نظریۀ دانشگاه اسلامی با رویکرد اکتشافی است. روش: در این پژوهش از روش تحقیق کیفی نظریۀ مبنایی با استفاده از تحلیل نظام‌مند داده‌های جمع‌آوری‌شده است. یافته‌ها: در الگوی ارائه شده در این مقاله، پدیده، عوامل عِلّی، زمینه‌ها، شرایط محیطی، راهبردها و پیامدهای دانشگاه اسلامی شناسایی شده است. نتیجه‌گیری: احیا و تعمیق باور دانشجویان به ارزشهای اسلامی- ایرانی، مقولۀ کانونی الگوی فرهنگی نظریۀ دانشگاه اسلامی است. مواجهه با موضوع اسلامی شدن دانشگاهها باید یک مواجهۀ فرایندی و فرهنگی باشد. تجلی اصلی دانشگاه اسلامی، نفی تقلید و تأثیرپذیری ماشینی از الگوهای فرهنگ دانشگاهی و فرهنگ عمومی غرب است. بر اساس الگوی حکومتی جمهوری اسلامی، دانشگاه اسلامی باید همزمان حاوی ارزشهای اسلامی و ایرانی باشد.